SORGUN TEMETTUAT DEFTERLERİ’NDE DEMİRCİLİK :
KÖHNE-İ KEBİR KARYESİ’NDE MUKİM AHALİ-İ İSLAM’IN VE MÜTEMEKKİN EHLİ ZİMMET REAYA’NIN EMLAK VE ARAZİ VE HAYVANAT VE TEMETTUATININ MİKTARINI MÜBEYYİN DEFTERDE (MİLADİ 1844-1845, HİCRİ 1260-1261) DEMİRCİLK İŞİ İLE UĞRAŞAN YEDİ HANE KAYDI BULUNMAKTADIR.
Demircilik işi ile uğraşan yedi hane mensubundan dört hane mensubu (Timurcı oğlu Minas, Timurcı Badasar,Keşiş oğlu Ohannes, Minas oğlu Karabet ) “Timurcı ” olarak, diğer üç hane mensubu, (Timurcı Hacir, Melkun oğlu Agob, Hanlı oğlu Zakar. ) “Timurcı esnafı ” olarak zikredilmektedir.
(Sorgun Temettuat Defterleri / Cilt 3 / Sorgun Belediyesi Yayınları)
SORGUN’DAN ÇIKTIM YOLA ADLI KİTAPTA DEMİRCİLİK İLE İLGİLİ ANLATILANLAR:
“…Yazın, tatil boyunca, Remzi abimi demirci çırağı olarak vermişlerdi Osman’ın Bilal’in dükkânına. Bir keresinde, babamla bu demirci dükkânına gittiğimizde, Remzi abimin kocaman bir demirci körüğünü çektiğini hatırlıyorum. Boyu bile körüğe yetişmediği için ayaklarının altına bir yükselti koymuşlardı…
Remzi abimin çalıştığı demirci dükkânı ile kalaycı dükkânı yan yana, aynı sokağın içinde bulunuyordu. Abimler
erkenden kalkar, çıraklık yaptıkları dükkânlara giderlerdi…”
(Sorgun’dan Çıktım Yola / Anılarım /Prof. Dr. Rauf Yücel / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 10)
İĞDELER SOKAĞI ADLI ROMANDA DEMİRCİLİK İLE İLGİLİ ANLATILANLAR:
“… Dükkanda kocaman bir demirci ocağı bulunuyordu. Ona hava üfleyen bir körük, ocağın önünde bir tezgâh ve tezgahın üzerine monte edilmiş, blok demirden, ağır bir örs vardı. Çekiçler, balyozlar, kıskaçlar, demir kesme makasları, kerpetenler, demir
törpüleri, kaynak makinesi, kaynakçı gözlüğü, elektrotlar, kömür küreği, ocak demiri, uzun maşa, su yalağı, süpürge gibi alet ve malzemeler, bir demirci dükkanının olmazsa olmazlarıydı.
Bu dükkânda hem sıcak demircilik hem soğuk demircilik işleri yapılırdı.
Sıcak demircilik; çok eskiden beri süregelen, geleneksel bir yöntemdi. Kömür ocağında kızdırılan demirler, kızılkor hatta akkor haline gelene kadar yüksek derecelerde ısıtıldığında bir hayli yumuşamakta ve ona istenilen şekil ve biçim verilebilmektedir.
Saban demiri ve pullukların körelen uçlarının sivriltilmesi, kazma, kürek, keser, balta, çapa, köz tavası gibi demir kökenli tarım ve ev aletleri hep sıcak demircilik yöntemiyle imal edilirdi. Keza, nalbantların kullandığı nal çivisi de bu yöntemle üretilirdi.
Elektriğin şehir ve kasabalara ulaşmasıyla kaynak makineleri devreye girmiş ve demircilik giderek soğuk demirciliğe evrilmiş ve yapılan işler de daha çok demir doğrama biçimini almıştı.
Usta kullandığı malzemeyi Ankara ya da Kayseri’den getirirdi. Kendi dükkanının ihtiyacına göre birkaç ayda bir oralara gider, çeşitli kalınlıkta demir sac, çubuk lame ve köşebent demirleri getirir ve bu malzemeyi dükkanında işlerdi. Sac demirden kapı, at ve öküz nalıyla ev aletleri, çubuk demirden; pencere korkulukları, nal mıhı , maşa, demir halka, menteşe, kapı kolu vs gibi küçük demir eşyalar, lame ve köşebent demirlerden de çeşitli demir doğramalar yapılırdı. Kasaba büyüdükçe, demircilerin işleri çeşitleniyor ve demirci esnafı da çoğalıyordu…”
(Rauf YÜCEL / İğdeler Sokağı / Ema Yayıncılık)
Şehir Coğrafyası Açısından Sorgun adlı eserde Sorgun’da demircilik işiyle uğraşanların sayısı yirmi sekiz olarak belirtilmektedir.( Şehir Coğrafyası Açısından Sorgun /Dr. İhsan Bulut/1998)
Adnan Korkmaz
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
