Plastik maddelerin zararları ile ilgili en can alıcı araştırmalar Bisfenol A (BPA) ile ilgili. Son günlerde medya ve basın organlarında yer alan, özellikle biberonlarda kullanıldığı ve bebek sağlığını olumsuz etkilediğini ortaya koyan açıklamaları sık sık görmekteyiz.
BPA’in kirli yüzünü araştırmalar açığa çıkardı. Plastik kaplarda bulunan BPA maddesine maruz kalmanın kalp hastalıklarına yol açtığına dair önceki bulguları doğrulayan bilim insanları, bu maddenin şişelerde ve yiyecek paketlerinde kullanımının yasaklanması gerektiği görüşünde. Amerikalı ve İngiliz bilim insanları, 2006 yılında ABD hükumetinin yaptığı ulusal beslenme araştırmasında elde eden bulgulardan yararlanarak yaptıkları araştırmada, idrarda yüksek oranda bulunan BPA’nın kalp kriziyle ilişkili olduğunu ortaya koydu. Araştırmayı İngiltere’nin Exeter kentindeki Peninsula Tıp Okulu’ndan Prof. David Melzer yürüttü. Melzer, çalışmalarının BPA ve kalp sorunları arasında doğrudan bir bağlantı olduğunu kanıtladığını söylüyor. İnternet üstünden yayımlanan bilim dergisi PLOS One’da çıkan araştırma sayesinde, BPA’nın aynı zamanda şeker hastalığı oluşumunda ve bazı karaciğer rahatsızlıklarında rol oynadığı da bulundu. 18-74 yaş arası 1.493 kişinin verilerini inceleyen araştırma ekibi, önceki araştırmalarda elde edilen bulguların büyük oranda doğru olduğunu açıkladı.
ABD’de sağlık örgütleri BPA’nın yasaklanması yönünde çalışmalarını sürdürüyor. Kanada’da ise hükumet BPA’lı biberonları yasaklamayı planlıyor. İngiliz, ABD’li ve İtalyan uzmanlar, plastik bebek eşyalarında, BPA isimli kimyasalın kullanılmamasını istedi. Independent gazetesine mektup yollayarak konuya dikkat çeken uzmanlar, biberonlarda kullanılan bu kimyasal maddenin meme kanseri, kalp hastalıkları, obezite, hiperaktivite gibi sorunlara neden olduğunu açıkladı.
Uzmanlara göre dünyanın en çok üretilen kimyasal maddelerinden BPA, ABD ve Avrupa’da nüfusun % 90’ından fazlasının vücudunda görülebiliyor.
BPA nedir?
Bisfenol-A için kullanılan kısaltma. BPA gıda ambalajlarını (konserve, kutu meyve suyu, süt) astarlayan kimyasalın bir içeriğidir. Marketken konserve edilmiş balık alırken, sağlıklı olsun diye zeytinyağlı olanı tercih etme hakkımız var ama konserve kutusunun BPA’siz olanını tercih etme hakkı maalesef yok! BPA aynı zamanda polikarbon plastiğin önemli bir yapı taşıdır. Yani uzun süreli kullanılan plastik su damacanalarında da bu madde bulunmaktadır.
Plastiklerin içinde BPA olup almadığını anlamak için tabanına bakmanız yeterli. Genelde ‘geri dönüşümlü’ tekrar tekrar kullanılan, tabanında 7 ile işaretlenmiş plastikler BPA içeriyor.
BPA bileşenleri temas ettikleri gıdalara geçmeye eğilimlidir (kendi bileşeninden ayrılır). Bu zamanla olur ve ısı ile hızlanır. Şimdi su içerken bir kere daha düşünmek gerekiyor! Ayrıca her tür 3 (PVC) veya 6 (polistiren) ile tanımlanan plastiklerin zararlı kimyevi maddeleri geçirdikleri de bilinir.
Evlerimizde farklı düzeylerde BPA içeren çok fazla ürün mevcut ve bunun ne kadarını evinizden çıkartmak istediğiniz size kalmış. Yetişkinlerin hormon ve genlerindeki etkisi çocuklara göre daha az olabilir ama BPA’nın çocuklara olan olumsuz etkisi uzun yıllar boyunca daha çok konuşulacaktır. Çünkü BPA’li plastikleri kullanmaya devam ettiğimiz her an çocuklarımızın aleyhine işliyor!
Not: Hayy Kitabevinden çıkan “Naylon Aşkı Öldürür” adlı kitabımdan alıntıdır.
Prof. Dr. Hamdi TEMEL