SORGUN TEMETTUAT DEFTERLERİ’NDE BAĞLAR KÖHNE-İ KEBİR KARYESİ’NDE MUKİM AHALİ-İ İSLAM’IN VE MÜTEMEKKİN EHLİ ZİMMET REAYA’NIN EMLAK VE ARAZİ VE HAYVANAT VE TEMETTUATININ MİKTARINI MÜBEYYİN DEFTERDE (MİLADİ 1844-1845, HİCRİ 1260-1261) TOPLAM DOKUZ DÖNÜM BAĞ KAYDI BULUNMAKTADIR.
Dokuz dönüm bağ ; 0,5+0,5+1+1+1+1+1+1+1+1 dönüm şeklinde on ayrı parçadan oluşmaktadır. (Sorgun Temettuat Defterleri / Cilt 3 / Sorgun Belediyesi Yayınları)
KUZEY CEPHEDEKİ BAĞLAR : KIRGI BAĞLARI
“Kırgı Bağları Sorgun’un kuzey sınırındaki tepelerin arasındadır. Buradaki bağların sayısı daha azdır ve seyrekleme dağılmıştır. Kırgı Bağları’nın bulunduğu tepelerin batı kesimi Dişli köyünün, kuzey kesimi de Cumafakılı köyünün arazilerine sınırdır.
Bu tepelerin doğu etekleri Delibaş Çayı’nın geçtiği geniş vadiye uzanır. Vadi Sorgun’a yaklaştıkça daha da genişleyip yayılarak “Ayrıklı” adı verilen ovayı meydana getirir. Ayrıklı’daki topraklar Sorgun’un en verimli arazilerinden sayılır. Tamamı sulanabilen bu arazinin su arkı, Hanbaşı Mahallesi’ndeki “Değirmen Tepesi” denen yerde kurulu bir değirmenle son bulurdu.” (Sorgun’dan Çıktım Yola / Anılarım / Prof. Dr. Rauf Yücel / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 10)
ŞİİRLERDE KIRGI BAĞLARI
Kırgı Bağları’na kırağ düşmeden
Giderde gelirdim çorba pişmeden
Delibaş’ta Çilibişin Eşme’den
Serilerek su içmeyi unuttum.
(Niyazi Ersoy)
Kırgı Bağları’nda üzüm topladım
Mal Kayası derler çıktım atladım
Keziban’ın kuyuyu çok yokladım
Taşarak yaşadım ben bu Sorgun’da
(Nazım Torun)
Bir ucun Hamama varmış
Ayrıklı Kırgı’yı sarmış
Halil Baba seyre durmuş
Deren tepen düzün güzel
(Prof. Dr. Rauf Yücel )
Kırgı Bağ’da yeşil düzde
Delibaş’ta Eğri Öz’de
Sevinç ile gülen yüzde
Renk verir alı Sorgun’un.
(Bayram Durbilmez)
GÜNEY CEPHEDEKİ BAĞLAR :“GAVUR BAĞLARI”, “ORTA BAĞLAR” , “KIYI BAĞLAR”
Gavur Bağları; güneybatıdadır. Orta Bağlar; güneyde ortadadır. Kıyı Bağlar; güneydoğudadır. Bu cephedeki bağlar, Sorgun’un güney cephesinde yer alan Üç Tepeler’in (1146 m) Sorgun’a bakan kuzey yamaçlarında yer alır. Bu dağ silsilesi Sorgun arazisinin güney sınırını çizmektedir. Dağların arkasında, batıdan doğuya doğru sırasıyla Mehmetbeyli, Temrezli, Akoluk, Danışman çiftliği ve Cihanşarlı köyleri ve onların arazileri bulunmaktadır. Bu dağların doğu ucu Kıyı Bağları’nı oluşturur ve dik yamaçlarla Eğriöz Çayı’nın geçtiği derin vadiye iner. Bağlık alanlar ile kaplıca bölgesi arasında linyit işletmesinin hafriyat alanları bulunmaktadır. (Sorgun’dan Çıktım Yola / Anılarım / Prof. Dr. Rauf Yücel / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 10), ( Şehir Coğrafyası Açısından Sorgun /Dr. İhsan Bulut/1998), (Turistik Potansiyeli Yönünden Yozgat İli Kaplıcaları, Doğu Coğrafya Dergisi Cilt 3, Sayı 2, Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Coğrafya Eğitimi Bölümü, Erzurum. İhsan Bulut, 1997)
Orta Bağlar kısmında yer alan bağlarına ilişkin olarak Prof. Dr. Rauf Yücel şunları yazmaktadır: “Bağımız, Orta Bağlar bölümünün en yukarı kesimlerindeydi. Buradan Sorgun çok güzel görünürdü. Bağımıza Fakı’nın Pınar’ının önünden geçilerek gidilirdi. Bu pınarı Sorgun’da bilmeyen yoktur sanırım. Özelliği suyunun çok tatlı, yumuşak ve yaz kış debisinin hiç değişmeden kurşun kalem kalınlığında akıyor olmasıydı. Önünde beyaz mermerden oyulmuş, en az 30-40 litre alabilen bir kurnası vardı. Lüleden akan su oraya dolar, insanlar da o dolu kurnadan su alırlardı. O yıllarda bile bu pınarın en az seksen yüz yıllık bir geçmişi olduğu söylenirdi. Bağlara gelen herkesin ihtiyacını karşılayabiliyordu. O yıllarda, Orta Bağlar’ın bekçisi, babamın amcasının oğlu Celal emmimdi. Celal emmimin sorumlu olduğu bağların tamamını izleyebileceği, hâkim bir yerde haymalığı (kulübe) vardı.” ( Sorgun’dan Çıktım Yola / Anılarım / Prof. Dr. Rauf Yücel / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 10)
SORGUN ŞEHİR REHBERİ’NDE GÜNEY CEPHEDEKİ BAĞLAR
“Sorgun bağları gerçekten çok özel ve güzeldir. Havasıyla, suyuyla doyumsuz manzarasıyla eşsiz bir dinlenme ve mesire yeridir. Özellikle yaz aylarında şehirden kaçanlar ağırlıklı olarak bağlara gider. Hatta insanımız artık sıcak yaz
gecelerinde bağ evlerinde yatmaktadır. Pek çok özelliği vardır bu bağların. Orta Bağlardaki Fakı’nın Çeşme’den alınan su ile, bağ çubuğu ateşinde yapılan çay ömre bedeldir. Pek çok Sorgunlu, halen gelip içme sularını Çömçe Pınar’dan doldurur. (Çömçe Pınar; bağların yolu üzerinde Gavur Bağlarına çok yakın bir mevkide, yayvan bir vadinin başladığı yerde çok eskiden beri bilinen bir pınardır. Tek lüleli, uzun bir betonarme yalağı olan, alçak yapılı bu pınar, bağlara gidenlerin, çevrede çalışan çiftçilerin ve o yörede otlayan hayvanların su ihtiyacını karşılamaktadır. Suyu hiç
kesilmeyen bu pınar, hala faaliyettedir. Prof. Dr. Rauf Yücel / Sorgun Pınarları / Sorgun Düşünce Kulübü)
Sorgun Bağları 1980’lerde bakılmaz olmuş, boz bırakılmış, bağlara hastalık düşmüştü. Eski belediye başkanı Yılmaz Kılıçarslan bu konuda kısmi bir çalışma yaptı ve bağları korumaya aldırdı. Bazı vatandaşlar bundan cesaret alarak bağlarını yeniden görmeye başladılar, bağlar yeniden güçlendi. Yaklaşık 150’nin üzerinde güzel bağ evi yapıldı. Son dönemde Sorgun Belediyesi Gâvur Bağlarının en yüksek bölgesi olan Bademlik’teki yaklaşık 20 dönümlük bir alana Belediye Misafir Evi ve piknik alanları yaptırdı.” (Sorgun Şehir Rehberi / Editör: Siyami Yozgat / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 8)
Adnan KORKMAZ
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
