SORGUN ŞEHİR REHBERİ’NDE TUĞLA SANAYİİ İLGİLİ ANLATILANLAR
“Sorgun ekonomisini sürükleyen sektörlerden biri de şüphesiz ilçe topraklarında bulunan tuğla fabrikalarıdır. İlçenin toprakları, tuğla yapımında elverişli olduğu için, özellikle son yıllarda briket ve tuğla imalat sanayisi işletmelerinin sayısı artmıştır. Yılda 25 milyon tuğla üreten ve bunun yaklaşık %25’ini Türkiye pazarına sunan bu fabrikalar, aynı zamanda 800 kişiye iş imkânı sağlayarak Sorgun’un ekonomik hayatına büyük bir katkı sağlamaktadır.” (Sorgun Şehir Rehberi / Editör: Siyami Yozgat / Sorgun Belediyesi Yayınları No: 8)
“ŞEHİR COĞRAFYASI AÇISINDAN SORGUN” ADLI ESERDE TUĞLA SANAYİİ İLGİLİ ANLATILANLAR
“Modern sanayi işyerleri arasında tuğla sanayi erken gelişen sanayi faaliyetlerinden biridir. İlki 1977’de bugünkü Şeker Fabrikasının ve E-88’in kuzeyinde Çatmasöğüt Köyü arazisinde kurulan fabrikaların sayısı, çoğunluğu yine bu bölgede olmak üzere 8’e yükselmiştir.
Bu olumu gelişmeyi hazırlayan doğal coğrafi şartların başında yörede tuğla ve kiremit imaline uygun toprak bulunması gelmektedir. Bu gibi doğal şartları destekleyen enerji kaynağının (toz linyit kömürü) hemen fabrikalar bölgesinin yakınında ve bitişiğinde üretilmesi zikredilebilir. Tuğla sanayinin gelişmesini sağlayan beşeri şartların daha etkili olduğunu söylemek mümkündür.
İlki yurtdışından kesin dönüş yapan bir ailenin ekonomik birikimiyle gerçekleşen tuğla fabrikalarının, giderek artan tuğla ihtiyacı ve şirketleşmenin gelişmesiyle birlikte sayıları artmaya başlamıştır.
Bu tür sanayi işyerleri kuruluş konumu olarak şehrin doğu ve batısında E-88 karayolunun her iki yanında kurulmuştur. Özellikle Sorgun-Yozgat arasındaki 20 km’lik yol boyu yeni bir sanayi aksı olarak gelişmektedir. Atölye tipi sanayi şehirsel yerleşim alanlarında dağılmışken, büyük sanayi işleri şehrin dışında kurulmuştur.
Tuğla fabrikalarının üretim kapasitesi fabrikaların ocak sayısı, üretim sezonu, işgücü sayısı ve iklime bağlı olarak değişmektedir. Her fabrikanın yıllık işleme kapasitesi 12-15 milyon adettir. Ocak sayısı 20 olan fabrikalarda bir defada 250,000’den fazla tuğla üretilmektedir. Bir sezonda 40 defa harman ve pişirme işleminin gerçekleştirilebildiği fabrikalarda yıllık üretim, yapılan harman sayısı, üretim sezonunun sürekliliği ve kesintiye uğraması ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Ancak Aralık-Şubat arasındaki 3 aydan fazla bir süre için üretim kesintiye uğramaktadır.
Bu sezon genellikle fabrikaların bakımı ve onarımı ile geçirilmektedir. Üretimin yoğunlaştığı sezon, inşaat işlerinin de yoğunlaştığı ilkbahar-sonbahar arasındaki dönemdir. Üretim sezonunda her fabrikada sayıları 60-80 arasında değişen işgücü istihdam edilmektedir. Sezon dışındaki dönemde ise bu sayı 2-3’e kadar düşmektedir. Tuğla fabrikasında daha çok yöreden işgücü temin edilmektedir. Dolayısıyla yöredeki tuğla fabrikalarında önemli bir doğrudan istihdam potansiyeli olmuştur. Buna, nakliye, piyasaya getirdiği hareketlilik, inşaat sektörüne sağladığı ekonomik avantajlar gibi dolaylı etkilerini de dahil edecek olursak, yöre ekonomisinin vazgeçilmez fonksiyonlarından birinin de toprak sanayi olduğu söylenebilir.
Üretilen tuğla ve kiremit yörenin ihtiyacını karşıladıktan sonra başta Doğu Anadolu illeri olmak üzere diğer illere de pazarlanmaktadır. Fabrikalar da daha çok izolasyonlu (delikli) tuğla imal edilmektedir. Sadece bir tesiste kiremit üretimi gerçekleşmektedir. Söz konusu sanayi işyerleri 1983 sonrasında teşvik kredileri kullanarak gerçekleşmiştir. (Şehir Coğrafyası Açısından Sorgun / Dr. İhsan Bulut/ 1998)
SORGUN TİCARET DERGİSİ’NDE, İLKİ YURTDIŞINDAN KESİN DÖNÜŞ YAPAN BİR AİLENİN EKONOMİK BİRİKİMİYLE GERÇEKLEŞEN TUĞLA FABRİKASI İLE İLGİLİ OLARAK AİLE MENSUBUNCA ANLATILANLAR
“Almanya’daki fabrikaları gördükçe; ‘niçin bizim oralarda da böyle fabrikalar yok, neden kimse kurmaz?’ diye düşünmeye başladık. Neticede tuğla fabrikalarının kurulması için gerekli olan toprak pek ala bizim çevrede de olabilirdi. Araştırmalarımızın sonunda Sorgun çevresinde tuğla yapımı için uygun olan toprağı bulduk. Hemen gidip pazarlığını yaptığımız, tuğla fabrikası için gerekli olan makinelerin siparişini verdik. Makineler 1974 Temmuz’unda Türkiye’ye geldi, biz de birkaç ay sonra kesin dönüş yaptık ve fabrikayı kurmak üzere çalışmalara başladık. Fabrikayı kurduk ama işçilerin bulunması var, bunun işletmesi var, üretilen tuğlaların pazarlanması var. O günlerde Türkiye’de haberleşme kısıtlı. Fabrikanın işletilmesi için ihtiyacımız olan elektriği almak için çok sıkıntı çektik. Elektrik de sık sık ve uzun süreli kesintiler olduğu için üretimde de aksamalar var. İlk başlarda her şey kolay olmadı. Fabrikaların makinelerinden anlayan makinist, fırınları çalıştıracak ateşçiler bulmak kolay değildi. Bugün fabrikada o kadar fazla işçiye ihtiyacımız yok. Fabrikanın önemli bölümü otomatik olarak çalışıyor.” (Sorgun Ticaret Dergisi / Sayı:1/1999)
Adnan KORKMAZ
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
